Διαζύγιο

Η οικογένεια, ανέκαθεν, ήταν ένας πολύ σημαντικός θεσμός, ο οποίος από τα παλαιότερα χρόνια μέχρι και σήμερα έχει αλλάξει. Ωστόσο, δεν παύει να θεωρείται ένας από τους πιο καθοριστικούς θεσμούς στη ζωή του παιδιού. Τα τελευταία χρόνια η σύσταση των οικογενειών έχει διαφοροποιηθεί. Σήμερα οι οικογένειες είναι πυρηνικές ενώ κάποτε ήταν πατριαρχικές. Εκτός από αυτό, υπάρχουν και οικογένειες στις οποίες οι γονείς είναι του ίδιου φύλου καθώς και μονογονεϊκές οικογένειες, οι οποίες δημιουργούνται είτε λόγω θανάτου του ενός από τους δυο γονείς είτε λόγω διαζυγίου. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρείται μία σταδιακή αύξηση των διαζυγίων. Σε πολλές χώρες, μάλιστα, το ποσοστό των διαζυγίων ανέρχεται στο 50% των γάμων. Η διαδικασία αυτή αποτελεί μία από τις πιο αρνητικές εμπειρίες ζωής, όπως η απώλεια, η ασθένεια ή η ψυχολογική διαταραχή ενός γονέα, τόσο για τους ίδιους τους συζύγους όσο και για τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει, διότι τους αναγκάζει να προσαρμοστούν σε μία νέα κατάσταση. Έτσι, κρίνεται αναγκαία η ανασκόπηση των παραγόντων, του τρόπου και του βαθμού στον οποίο το διαζύγιο επηρεάζει τα παιδιά.

Για να γίνει αντιληπτός ο τρόπος με τον οποίο το διαζύγιο επηρεάζει τα παιδιά, πρέπει να αξιολογηθεί η διαμόρφωση της κατάστασης μετά το διαζύγιο και των αγχογόνων χαρακτηριστικών στις ζωές των παιδιών. Προϋπάρχει μία περίοδος που έχουν ήδη διαμορφωθεί επιβαρυντικές συνθήκες για τα παιδιά. Μία περίοδος έντασης, αναστάτωσης και αποδιοργάνωσης. Τα παιδιά γίνονται μάρτυρες συζυγικής σύγκρουσης, αλλαγής του οικογενειακού περιβάλλοντος, απομάκρυνσης ενός γονέα, οικονομικών δυσκολιών και της αλλαγής της ψυχικής υγείας των γονέων. Οι συνέπειες του διαζυγίου σχετίζονται με το δεσμό των παιδιών, την προσαρμογή τους σε αυτό, την ακαδημαϊκή τους απόδοση και την επανεκτίμηση του εαυτού τους.

Ως προς το δεσμό των παιδιών, έρευνες δείχνουν ότι παίζει ρόλο η ηλικία του παιδιού για τη διατήρηση του ανασφαλή δεσμού ή τη μετατροπή του ασφαλούς δεσμού σε ανασφαλή. Ο ασφαλής δεσμός στο πρώτο έτος φαίνεται να μην επηρεάζει την ανάπτυξη ανασφαλών δεσμών στα δεκαοκτώ έτη όταν υπάρχει εμπειρία διαζυγίου. Αποτελέσματα ερευνών, επίσης, δείχνουν ότι η ταξινόμηση των παιδιών δεκατριών ετών φαίνεται να σχετίζεται με αυτή στην ηλικία των δεκαοκτώ. Οι διαφορές στην ποιότητα του δεσμού παρατηρούνται στην αρχή της σχολικής σταδιοδρομίας. Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του δεσμού είναι η υψηλού βαθμού συζυγική σύγκρουση, η διατάραξη της σχέσης παιδιού-γονέα μέσω της απώλειας ή του διαχωρισμού, η βρεφική σχέση με τη μητέρα και γενικότερα αγχογόνες οικογενειακές καταστάσεις. Ο πρώτος δεσμός, επίσης, σχετίζεται με αργότερη δυσπροσαρμοστικότητα.

Προσαρμοστικότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τις ικανότητες του ατόμου να λύσει τις κρίσεις στη ζωή του. Με την έννοια αυτή, μπορούν να εξηγηθούν οι διαφορετικές αντιδράσεις των παιδιών που έχουν στόχο την αντιμετώπιση του διαζυγίου. Σύμφωνα με άλλη έρευνα, τα νέα παιδιά, ειδικά τα αγόρια, υποφέρουν προσωρινά από βλαβερές συνέπειες όταν οι γονείς παίρνουν διαζύγιο, ενώ οι έφηβοι δεν είναι τόσο επηρεασμένοι ούτε από τη σύσταση της οικογένειας ούτε από τη διαφωνία γονέων. Αυτό, ίσως, μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι τα παιδιά είναι λιγότερο ικανά να ελέγξουν τις σκέψεις τους και έτσι είναι αδύνατο να αλλάξουν τα γνωστικά σχήματά τους σε προσαρμόσιμα και πιο θετικά. Παράγοντες, όμως, που επιταχύνουν την προσαρμογή των παιδιών είναι οι ενεργές ικανότητες αντιμετώπισης της κατάστασης, η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους και η πρόσβαση σε θεραπευτικές ερμηνείες, ενώ για τους ενήλικες σημαντικό ρόλο παίζουν η εκπαίδευση, η εύρεση δουλειάς και η υποστήριξη από νέο σύντροφο. Επίσης, ένας ενήλικας, ο οποίος αποφασίζει να υποβάλλει αίτηση διαζυγίου, τείνει να προσαρμόζεται καλύτερα στην αλλαγή αυτή. Αντίθετα, παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την προσαρμογή των παιδιών είναι: η αυξημένη συζυγική σύγκρουση, η στρατηγική των γονέων, η οικονομική κατάσταση μετά το διαζύγιο και η μειωμένη αυτό-εκτίμηση των παιδιών.

Σχετικά με την ακαδημαϊκή απόδοση των παιδιών, υπάρχουν έρευνες, οι οποίες υποστηρίζουν ότι το διαζύγιο έχει ως αποτέλεσμα τους χαμηλότερους εκπαιδευτικούς στόχους. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά αντιμετωπίζουν εμπόδια σε διαγωνίσματα Μαθηματικών. Ωστόσο, δεν παρατηρούνται διαφορές στις επιδόσεις παιδιών με χωρισμένους γονείς σε διαγωνίσματα ανάγνωσης συγκριτικά με παιδιά σταθερών οικογενειών.

Μετά από ένα διαζύγιο τα παιδιά παρουσιάζουν μία ποικιλία αντιδράσεων. Αυτές μπορεί να είναι το αίσθημα εγκατάλειψης και ενοχής, η θλίψη, στενοχώρια, φόβος, αναστάτωση, ανασφάλεια, ντροπή, σωματικά συμπτώματα, άρνηση, απόσυρση ή ξέσπασμα. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσει κάθε παιδί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ιδιοσυγκρασία, η δημιουργικότητα, η έξυπνη εκλογίκευση, ο βαθμός ασφαλούς δεσμού με το γονέα, το σχήμα εαυτού, ο βαθμός επιθετικής συμπεριφοράς και του αλτρουισμού του παιδιού.

Πέρα από τις συνέπειες που αναφέρθηκαν, ένας σημαντικός παράγοντας που παίζει ρόλο μετά από ένα διαζύγιο είναι η σύσταση της οικογένειας. Τα τελευταία χρόνια στις κοινωνικό-οικονομικές ομάδες και σε πολλούς λαούς παρατηρείται μία άρνηση στο γάμο, αύξηση της συμβίωσης, αύξηση στα διαζύγια και στις μονογονεϊκές οικογένειες. Υπάρχει μία έμφυτη τάση σε πολλές κοινωνίες ο γάμος να αποτελεί προϋπόθεση για την ευτυχία των παιδιών συγκριτικά με τη μονογονεϊκή οικογένεια και τη συμβίωση. Έρευνες συσχετίζουν τη μονογονεϊκή οικογένεια με προβλήματα συμπεριφοράς, υψηλά ποσοστά εφηβικής εγκυμοσύνης, χαμηλότερους ακαδημαϊκούς στόχους και χαμηλότερους βαθμούς σε διαγωνίσματα Μαθηματικών ανάμεσα στα παιδιά και τους νέους. Τα παιδιά, επίσης, σε μία μονογονεϊκή οικογένεια ίσως να έχουν λιγότερη προσοχή και χρόνο με τους γονείς. Ωστόσο, δεν πρέπει να απαλλάσσουμε τις μονογονεϊκές οικογένειες από την οικονομική κατάσταση που επικρατεί μετά το διαζύγιο και από τα χαρακτηριστικά των γονέων. Σχετικά με τη συμβίωση, το να ζει ένα παιδί με ένα γονιό που συζεί με το σύντροφό του σχετίζεται με χαμηλότερη ακαδημαϊκή απόδοση και αυξημένα προβλήματα συμπεριφοράς συγκριτικά με έναν παντρεμένο γονιό. Ο γάμος, όμως, είτε με βιολογικό είτε με θετό γονιό, σχετίζεται με το δεσμό του εφήβου για την πατρική φιγούρα, η οποία ουσιαστικά οδηγεί σε καλύτερη αντίδραση των νέων περιλαμβάνοντας υψηλότερα ακαδημαϊκά επιτεύγματα, χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, εφηβικής εγκυμοσύνης και φυλάκισης. Γενικότερα, όταν τα παιδιά ζήσουν σε μία ανασυσταμένη οικογένεια στην πρώτη παιδική ηλικία προσαρμόζονται καλά και κυρίως τα αγόρια. Αντίθετα, στην ίδια μετάβαση κατά την περίοδο της εφηβείας υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες να γίνει αποδεκτός ο πατριός ή η μητριά. Αξιοσημείωτο είναι πως δεν υπάρχει διαφορά εάν την επιμέλεια του παιδιού την έχει ο πατέρας ή η μητέρα ανεξάρτητα από το φύλο του παιδιού.

Από όλα τα παραπάνω μπορούμε να καταλήξου

με στο συμπέρασμα ότι το διαζύγιο δεν ευθύνεται αυτό καθαυτό για τις συνέπειες που παρατηρήθηκαν. Αντιθέτως, είναι οι παράγοντες αυτοί που έχουν αντίκτυπο στα παιδιά. Παιδιά με ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους, καλό σχήμα εαυτού, δημιουργική και έξυπνη εκλογίκευση μπορούν να αντιμετωπίσουν το άγχος του διαζυγίου χωρίς να εμφανίσουν σοβαρά προβλήματα. Γονείς που αφιερώνουν ποσότητα και ποιότητα χρόνου στα παιδιά βοηθούν, επιπλέον, στην αντιμετώπιση του άγχους των παιδιών. Επομένως, παίζουν ρόλο τα χαρακτηριστικά του παιδιού και των γονέων στη διαχείριση του διαζυγίου. Δεν αποκλείεται μετά το τέλος ενός συγκρουόμενου γάμου να ακολουθήσουν βελτιώσεις παρά επιδείνωση στη ζωή τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών.

#διαζύγιο